Formiranje 1. i 2. bihaćke, kasnije 501. i 502. brigade 5. korpusa Armije Republike Bosne i Hercegovine bilo je od ključnog značaja za odbranu stanovništva i teritorije općine Bihać. Njihovo osnivanje doprinijelo je i ubrzanom osnivanju drugih brigada na ovom području Bosne i Hercegovine. Povodom 26. godišnjice formiranja bihaćkih brigada, 501. slavne brdske brigade i 502. viteške brdske brigade, nekadašnji borci i komandanti okupili su se na svečanoj akademiji kako bi podsjetili na vrijednost njihove borbe, ali i da bi je sačuvali od zaborava.
Pored Dana branilaca, Dan bihaćkih brigada najznačajniji je datum iz perioda odbrambeno-oslobodilačkog rata na području nekadašnje općine, a danas grada Bihaća. Naravno, borci iz Bihaća svoj doprinos u ratu nisu dali samo u ovim dvjema brigadama već i kao pripadnici ostalih jedinica 5. korpusa Armije RBiH, HVO-a i MUP-a. U drugoj polovini 1992. godine došlo je do ustrojavanja 5. korpusa Armije RBiH, jačanja njegove organizacijsko-formacijske strukture i stjecanja prvih ratnih iskustava u borbama protiv agresora.
RATNI PUT 501. BRIGADE
Ključni trenutak za odbranu i oslobođenje Okruga Bihać predstavljalo je formiranje manevarskih jedinica ranga brigada. Naredbom Štaba Vrhovne komande, 29. jula 1992. godine formirana je Unsko-sanska operativna grupa (USOG) kao komanda privremenog sastava, koja je omogućila završetak uvezivanja i organiziranja manevarskih jedinica i pripreme za formiranje 5. korpusa. U sastav USOG-e tako su, i pored ostalih jedinica, ušle i 1. bihaćka pješačka, kasnije 501. slavna brdska brigada, te 2. bihaćka muslimansko-hrvatska pješačka, kasnije 502. viteška brdska brigada.
Naređenjem komandanta Opštinskog štaba Teritorijalne odbrane Bihać, 19. jula 1992. godine u Bihaću je formirana 1. bihaćka pješačka brigada. Od odreda Teritorijalne odbrane Ljutoč formiran je 1. pješadijski bataljon, čiji je prvi komandant bio Vedhem Dudaković. Od odreda TO Bakšaiš formiran je drugi bataljon, čiji je komandant bio Esad Kuduzović, a od odreda TO Centar formiran je treći bataljon, čiji je komandant bio Hasan Duraković. Na dan osnivanja brigada je imala 85 oficira, 121 podoficira i 1.131 borca. Predvodio ih je major Mirsad Selmanović, komandant 1. bihaćke pješačke brigade, koji se na svečanoj akademiji prisjetio ratnih dana i herojskih podviga boraca ove brigade. Brigada je bila sastavljena od mladih dobrovoljaca s područja općine Bihać i pridošlih izbjeglica iz okolne okupirane teritorije.
“Od ove dvije brigade bila je pokrivena cijela teritorija Bihaća. Pripadnika ove brigade bilo je iz svih mjesnih zajednica. 501. brigada formirana je 19. jula.1992. godine, a već 28. jula njen sastav je brojao 1.350 ljudi. Imali smo 320 cijevi. Prvi bataljon bio je sastavljen od ljudstva s područja Kulen-Vakufa, Orašca i Ripča. Drugi bataljon bio je sastavljen od boraca iz mjesnih zajednica Bakšaiš, Hatinac i Mrkonjić-Lug, a nekoliko ljudi bilo je iz Bosanskog Novog. Treći bataljon bio je čisto gradski bataljon, u čijem su sastavu bili borci iz mjesnih zajednica Centar, Harmani, Luke, Ozimice I, Ozimice II, Jezero, Privilica, Sokolac i Golubić. Sjećam se čak jednog borca tog bataljona iz Sarajeva, Herć se prezivao. Početkom septembra odvedena je brigada na Grabež, bez 7. bataljona, koji je morao na Golubić jer su tamo četnici izvršili žestok napad. Gradska raja, ovaj 3. bataljon, došao je gore kroz šumu i oni su se brzo prilagodili i bili odlični. Ozbiljnija upotreba ove brigade počinje 11. novembra 1992. godine u sadejstvu 501. i 502. brigade.
Jedna četa iz 502. i izviđački vod iz 501. brigade ubačeni su iza leđa četnika. Komandant te čete bio je, mislim, Hazim Toromanović, a njegov pomoćnik Salih Dizdarić (poginuo i posthumno odlikovan ‘Zlatnim ljiljanom’). U 11 sati je naišlo vozilo na minu i ovi izviđači su poginuli, i to je bio signal za napad s fronta ova dva bataljona. Ta je četa predvečer iza leđa došla na Čekrlije, probila tu crtu i tako je ta Čekrlijska greda prema pritočkom Grabežu zauzeta. Od Nove godine do marta iduće godine nije bilo značajnijih borbenih dejstava. Iznad Čekrlija je četa iz sela Rajlovci izginula. To je bio Odred za specijalna dejstva i 502. brigada. To su bila ozbiljna borbena dejstva oko Bihaća, koji je tada trpio granatiranja. I onda 1993. godine jednu četu Odreda za specijalna dejstva upotrebljavamo. Znači, počinje to eksteritorijalno djelovanje 501. bihaćke brigade. Zatim dolazi proglašenje autonomije, i tu smo konstantno upotrebljavani. Sve ovo se neće i ne može zaboraviti. Pričat će i roditelji svojoj djeci, a nešto je i zapisano. Mi se nemamo čega stidjeti. Da smo rušili vjerske objekte, da smo ljude drugih nacija i vjera protjerali, možda ne bismo opstali. Bihaćke brigade bile su primjer ostalim brigadama”, istakao je komandant Selmanović u svom obraćanju.
502. VITEŠKA BIHAĆKA BRIGADA
Naređenjem komandanta Općinskog štaba Teritorijalne odbrane Bihać od 19. jula 1992. godine u Bihaću je formirana 2. bihaćka muslimansko-hrvatska pješačka brigada. U sastav ove brigade ušle su sljedeće jedinice: 1. bataljun HVO-a sa zapovjednikom Petrom Jurićem, 2. bataljon, formiran od odreda TO vrsta s komandantom Adilom Bešićem, 3. bataljon, formiran od odreda TO Prekounje s komandantom Seadom Toromanovićem. Na dan formiranja brigada je imala 83 oficira, 120 podoficira i 1.136 boraca. Danas nam o 2. bihaćkoj, kasnije 502. viteškoj brdskoj brigadi govori pukovnik Hamdija Abdić, komandant ove brigade u njenim najsvjetlijim trenucima.
Za prvog komandanta 2. bihaćke muslimansko-hrvatske bihaćke brigade imenovan je major Atif Dudaković, a za njegovog zamjenika i načelnika Štaba brigade postavljen je Vlado Šantić. Sastojala se od komande s prištapskim i logističkim jedinicama, tri pješadijska bataljona, jedinice za borbenu podršku s mješovitom minobacačkom baterijom 82 i 120 mm, protuoklopnog mješovitog voda i mješovitog lahkog artiljerijsko-raketnog voda protuzračne odbrane. Prvi bataljon sastojao se od boraca hrvatske nacionalnosti iz naselja oko Bihaća.
Drugi bataljon formiran je od boraca i starješina dotadašnjeg odreda Teritorijalna odbrana Vrsta, a treći od boraca najbrojnijeg odreda Prekounje. Samo oko trećine ljudstva brigade posjedovalo je pješadijsko naoružanje. Formiranjem ove brigade, uz 1. bihaćku pješadijsku brigadu (kasnije 501. slavna brdska brigada), transformirana je TO općine Bihać. 502. brigada djelovala je u Unsko-sanskoj operativnoj grupi, a formiranjem 5. korpusa Armije RBiH postaje njegov dio. U ovom periodu brigada je najžešće borbe vodila na širem rejonu Grabež. Odlučno se suprotstavljala i djelovanju paravojnih formacija Autonomne pokrajine Zapadna Bosna (APZB). Posebno je poznato odbijanje napada na širem rejonu Johovice, što je tada bilo od izuzetne važnosti za ostale jedinice i sastave na slobodnom teritoriju bihaćkog džepa.
Iako je 11. novembra 1992. godine Vlado Šantić, nakon formiranja HVO-a regije Bihać, izdvojio 1. bataljon iz sastava brigade, naziv se nije mijenjao sve do 1. aprila 1993. godine, kada je odlukom Generalštaba OS RBiH brigada promijenila naziv u 502. brdska brigada. Odlaskom Ramiza Drekovića s funkcije komandanta 5. korpusa ARBiH 1. novembra 1993. godine, dolazi do smjene na vrhu brigade jer prvi komandant 502. viteške brigade Atif Dudaković postaje komandant 5. korpusa, a na mjestu komandanta brigade zamjenjuje ga Aleksandar Mrenica.
Odlukom Predsjedništva RBiH od 15. aprila 1993. godine dodijeljen joj je počasni naziv “slavna”, a 29. juna 1995. godine i najviši počasni naziv “viteška”. Dvadeset boraca ove brigade odlikovano je najvišim ratnim priznanjem “Zlatni ljiljan”. Sedmerica su nosioci priznanja “Srebreni štit”, trojica boraca nosioci priznanja “Zlatni grb”, koliko ih je dobilo i priznanje “Narodni heroj”. U Bihaću jedna od gradskih ulica nosi naziv po ovoj brigadi.
O 502. viteškoj brdskoj brigadi na svečanoj akademiji govorio je pukovnik Hamdija Abdić Tigar. “Mojim dolaskom na čelo brigade formirali smo još jedan jurišni bataljon 1994. godine, koji je kasnije odigrao veliku i značajnu ulogu u cijeloj zoni odgovornosti 5. korpusa i na nivou cijele tadašnje bihaćke regije od Autonomije do SAO Krajine. 502. viteška brigada već je 1994. godine bila istinski manevarska brigada koja je u svakom momentu mogla izvršiti pokret. Bili smo dobro organizirani i formirali smo u svakom bataljonu po jedan vod koji je bio spreman i sposoban izvršavati diverzantske akcije i različite potrebe.
Smatram da su ove dvije brigade bile najorganiziranije u 5. korpusu. Ratovale su na svim dijelovima ratišta. Učestvovale su u raznim operacijama, ali neće ljudi to da priznaju. Imali smo dobru komandu i dobre vojnike i ja im čestitam i zahvaljujem im se na onome što su uradili u ratu. I nisu tačne one priče da bi Bihać pao da nije bilo ‘Oluje’. Bihać je odbranio borac 5. korpusa i niko drugi. Kad nije pao 1992. godine, ne bi pao ni 1995. godine, kada smo imali i iskustvo i naoružanje. Ne smijemo nasjedati na te priče i moramo pričati istinu. Bihaćke brigade su odbranile Bihać. Sada smo se malo u miru razmazili i ulijenili, pa očekujemo da nam neko drugi nešto dadne i donese. Neće nam niko ništa donijeti ako mi sami ne zavrnemo rukave. Apeliram da se politika vodi na izborima, a poslije izbora da svi zajedno sjednemo i gradimo ovu državu kako nam ne bi ostala pusta”, istakao je Hamdija Abdić Tigar.
/stav.ba
